مؤلفه های تربیتی خانواده ی سالم وجامعه ی سالم
باسمه تعالی
عنوان مقاله: مؤلفه های تربیتی خانواده ی سالم وجامعه ی سالم
پژوهشگر:
فریده عبداللهی
چکیده
خانواده به عنوان مهمترین عنصر تاثیر گذار در تربیت و ماهواره و استفاده نادرست از اینترنت و دوستان ناباب از موانع تربیت ذکر شده است در ادامه به بر شمردن مؤلفه¬های خانواده سالم و جامعه سالم پرداخته که از مولفه های خانواده ی سالم به مقید بودن خانواده ها به دین و فرزند صالح داشتن و رعایت حقوق یکدیگر در خانواده و از مؤلفه های جامعه ی سالم می توان به شکل گیری فرهنگ عمومی (اسلام) در جامعه و سالم سازی خانواده های نوپا اشاره و در نهایت به نقش تربیتی دختران در سلامت خانواده و جامعه که ثمره¬ی آن کاهش انحرافات اخلاقی و معضلات فرهنگی و اجتماعی است بیان می گردد.
کلید واژه¬ها: تربیت، خانواده سالم، جامعه سالم، سبک زندگی
فهرست محتوایی
مقدمه
1-مؤلفه های خانوادۀ سالم
1-1- مقید به دین بودن
1 -2- فرزند صالح داشتن
2-1رعایت حقوق یکدیگر
1 -3-1- حقوق پدر و مادر
1-3-2- حق اولاد
1-3-3- حقوق زن و شوهر
2- مؤلفه های جامعه ی سالم
2-1-علایم و شرایط جامعۀ سالم
2-2- جامعه سالم
2-2-1- شکل گیری فرهنگ اسلامی در جامعه
2-2-2- سالم سازی خانواده های نوپا
مقدمه
مهمترین عنصر تاثیرگذار در تربیت، خانواده است .همین خانواده می¬تواند با عدم رعایت موازین و ضوابط شرعی و اسلامی باعث مانع تربیت دینی فرزندان بویژه دختران شود و از آنجا که این فرزندان آینده-سازان جامعه می باشند و اگر این فرزندان با این نحوه¬ی تربیت وارد جامعه شوند باعث بروز مشکلاتی در آن جامعه خواهند شد از این رو به بحث در مورد مؤلفه های خانواده سالم و جامعه سالم می پردازیم:
2 1-مؤلفه های خانوادۀ سالم
خانواده از نظر اسلام جایگاهی بسیار مهم داشته و سنگ اول بنای حیات جامعه است. هر گونه پیشرفت و خوشبختی در ابعاد مختلف اجتماعی در سایه خانواده حاصل می شود. خانواده عامل ثبات و سازش اجتماعی نیز هست زیرا بسیاری از هنجارها و ناهنجاریهای جامعه مربوط به همین نهاد مقدس است. هرچه محیط خانواده سالم و امن باشد به همان اندازه در روحیه افراد و اعضای آن تاثیر مثبت گذاشته و این تاثیرات مطلوب به جامعه منتقل می شود از این رو در اینجا به تعدادی از مؤلفه های خانواده¬ی سالم اشاره می کنیم:
3 1-1- مقید به دین بودن
در آموزه های دینی، ایمان و دین¬داری یکی از عوامل بسیار مهم و اساسی در تحکیم خانواده است اگر ما به قرآن کریم و روایات پیشوایان دینی مراجعه کنیم به خوبی می فهمیم که ایمان نقش مهمی در تحکیم خانواده دارد.
در همین زمینه قرآن شریف می فرماید: «وَلا تَنکِحُوا المُشرِکاتِ حَتَّی یُؤمِنَّ ؛ با زنان مشرک تا زمانیکه ایمان نیاورده¬اند ازدواج نکنید .هم¬چنین رسول اکرم (ص) می فرماید « هر کس با زنی برای مالش ازدواج کند خدا او را به همین امر واگذار می نماید و هر کس که برای جمالش ازدواج کند به چیزی می رسد که از آن کراهت دارد و هر کس که برای دین¬داری ازدواج کند خداوند هر سه را برای او جمع می کند» .
البته اسلام مخالف زیبایی و ثروت نیست. اگر زنی دارای دین و مال و یا دین و زیبایی باشد چه بهتر، اما اگر او دایر باشد بین دین¬دار و زیبا یا دین¬دار و ثروتمند، دین¬دار مقدم است زیرا زن دین¬دار مایه¬ی سعادت و خوش¬بختی انسان است چرا که همین زن باعث تولد فرزندانی می شود که می توانند این فرزندان یا باعث فساد خانواده و جامعه و یا اینکه باعث اصلاح خانواده و جامعه شوند. پس از آنجا که تربیت فرزندان سال ها قبل از تولد آنان آغاز می شود چون قبلاً گفتیم والدین هم عامل محیطی برای فرزندان هستند و هم عامل وراثتی. یعنی خصایص و ویژگی های والدین به فرزندان ارث می رسد. پس باید در امر ازدواج توجه ویژه¬ای کرد.
رسول خدا( صلی الله علیه واله وسلّم) می فرماید: « از سعادت و خوش¬بختی مرد آن است که زن صالح و پاک¬دامن داشته باشد» .
بنابراین از آیات و روایات استنباط می شود که ایمان نقش مهمی در تحکیم و سلامت خانواده دارد، چون مرد و زن یک عمر می خواهند با هم زندگی کنند و تحت تاثیر عقائد و افکار و رفتار و اخلاق یکدیگر نیز قرار خواهند گرفت و طبق همین عقاید و افکار فرزندانشان را تربیت خواهند کرد.
4 1-2- فرزند صالح داشتن
خداوند برای حفظ نوع انسان و به منظور رسیدن آن ها به کمالات انسانی و هدف خلقت، از طرفی زن و مرد را به غریزه جنسی پیوند داد و از سوی دیگر میل و علاقه به داشتن فرزند صالح و سالم را در نهاد آنها قرار داد؛ چرا که رستگاری و صلاح نسل انسان، سعادت و خوش¬بختی خود و فرزندان را در دنیا و آخرت رقم می زند بلکه دارای آثار و برکاتی برای والدین نیز هست. فرزند صالح و سالم گلی از گلهای بهشت است که مایه شخصیت بخشی و سرفرازی پدر و مادر، استحکام خانواده و یاوری و غم¬خواری والدین در زمان حیات ایشان است. هم¬چنین وسیله¬ای برای بالا بردن مقامات اخروی¬شان در عالم آخرت و سبب آموزش گناهان و فرستادن خیرات و برکات بر ایشان می شود. چنین خانواده¬ای مشمول دعای ملائک و فرشتگان الهی می گردند.
از آیات قرآن کریم که به تبیین سیمای فرزند صالح اختصاص یافته، چنین آمده است که او در مقام مناجات دنیایی با پروردگار، سه چیز را از خداوند درخواست می کند: « قَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَعَلَى وَالِدَيَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي إِنِّي تُبْتُ إِلَيْكَ وَإِنِّي مِنَ الْمُسْلِمِينَ»
پروردگارا! مرا توفیقی ده که همواره شکرگذار نعمتهایی که به من و پدر و مادرم عطا فرمودی باشم و اعمال صالحی انجام دهم که باعث رضایت و خشنودی توباشد و فرزندان و دودمان مرا صالح بگردان. من به سوی تو بازگشت و توبه می کنم و من از مسلمانان [راستین و کسانی که در برابر دستورهای تو تسلیم¬اند] هستم.
والدینی که با ایمان و تقوا چنین فرزندانی را تربیت می کنند و یا درصدد تربیت چنین فرزندانی هستند. آنان طبق قرآن کریم، حقیقتاً بندگان صالحی هستند که جاذبه های دنیا، آنان را از دستورات پروردگار در رسالت بزرگ¬شان که همانا تربیت فرزند صالح است بازنمی¬دارد، آنان خود را در برابر چنین رسالتی مسئول می¬دانند و با چشم و دلشان از صحنه¬ی پاسخ¬گویی در قیامت می هراسند .
اینان نه تنها در زمان حیات و در عرصه¬ی دنیا از اعمال نیک فرزندشان بهره¬مند می شوند بلکه پس از مرگ نیز پرونده¬ی اعمال¬شان گشوده خواهد شد و مشمول فیض می شوند. چنان که:
پیامبراکرم صلی الله علیه واله وسلّم می فرمایند «هنگامی که انسان بمیرد، برنامه¬ی عمل او نیز تمام می شود مگر از سه چیز که برای او سودمند خواهد بود: آثار خیری که استمرار داشته باشد، آثار عملی که مورد بهره¬برداری قرار بگیرد و فرزند صالحی که برای او با اعمال و کردار نیک و زبان دعا آمرزش بخواهد» .
از آن جا که شریعت اسلام هیچ گونه خواسته¬ای را از بشر بی پاسخ نگذاشته است و آفریده های الهی، همسو و هماهنگ با نظام خلقت انسان است. در راستای تحقق این نیاز مهم یعنی تربیت فرزندانی صالح و پاک نیز دستوراتی مهم و حیاتی آمده است که با عمل به این دستورات می توانیم فرزندانی صالح داشته باشیم.
5 2-1رعایت حقوق یکدیگر
از دیگر عوامل مؤثر در سلامت خانواده رعایت حقوق یکدیگر از طرف اعضای خانواده است که رعایت آن سلامت جامعه را نیز در پی خواهد داشت. اسلام تربیت نیکو را بر اصول ارزشمندی استوار کرده است که با ایمان و تقوا ارتباط دارند تا از این طریق تربیتی هدفدار و جامعه¬ای بر مبنای تعاون، ارتباط، ادب و انتقادپذیری بوجود آید. که آن اصول ارزشمند عبارتند از: تقوا، بردباری، رحم، ایثار، عفو و شجاعت. که بدون اصول فوق، تربیت اجتماعی بی فایده و بیهوده است و نتیجه¬ی مثبتی نخواهد داد. در حقیقت باید توجه داشته باشیم که اصول مذبور به منزله¬ی روح و مراعات حقوق دیگران به منزله کالبد آن است و کالبد بی روح، یعنی هیچ!
مهمترین حقوق اجتماعی که باید طفل را با آنها پرورش دهیم عبارتند از: حق پدر و مادر، حق اولاد، حق خویشاوندان، حق همسایه، حق معلم، حق متعلم، حق رفیق، حق بزرگتر، حق زن و شوهر. که در اینجا تنها به حق پدر و مادر، حق اولاد، حق زن و شوهر اشاره می شود.
6 1-3-1- حقوق پدر و مادر
باید کودک را با حقوق والدین آشنا کرد و او را به نیکی، محبت و خدمت در برابر آنها وادار کرد و او را به گونه¬ای پروراند که رعایت پیری آنها را بنماید. و صدای خود را بلندتر از صدای آنها نکند و پس از مرگشان دعا کردن بر آنها را از یاد نبرد و حقوق آنها را فراموش نکند. والدین زمانی¬که خودشان حق پدر و مادر خود را به جا آورند و همیشه سعی کنند که به آنها نیکی کنند در اینصورت فرزندانشان هم خود به خود حقوق آنها را رعایت خواهند کرد چون آنها عملاً از همان کودکی یاد گرفته¬اند و مشاهده کرده¬اند که باید حقوق پدر و مادر رعایت شود.
قرآن کریم می فرماید:
« وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا؛ در برابر آن ها پر و بال رحمت و احترام بگشای و بگو: پروردگارا، آنها را رحمت کن، همان گونه که در کودکی مرا پروریدند» .
اما در این میان چرا اسلام مادر را در نیکی بر پدر مقدم داشته است؟ که پاسخ این سؤال روشن است. زحمات مادر بیش¬تر از پدر است.
قرآن مجید می فرماید:
« وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ»
ما انسان را دربارۀ والدینش سفارش نمودیم. مادر او را به سستی و مرارت حمل کرد و دو سال شیرش داد. مرا و پدر و مادرت را شکر کن که بازگشت به سوی من است .
زحمات و مشقات دورۀ بارداری و شیردهی بسیار فراوان است. پدر در این رنج ها سهمی ندارد او فقط نان¬آور است و بعد هم اگر شایستگی داشته باشد، مربی است.
«نقل است که در زمان پیامبر جوانی بیمار شد. در حال احتضار به او گفتند که «لا اله الّا الله» بگوید. ولی جوان زبانش بند آمد. این موضوع را به عرض پیامبر رسانیدند. پرسید: آیا پدر و مادر دارد؟ گفتند: مادر پیری دارد. فرستاد و مادرش را احضار کرد و از حال جوان که نامش علقمه بود، سؤال کرد. مادر جواب داد که نماز و روزه و صدقه¬اش چنین و چنان بود. پرسید: تو با او چگونه¬ای؟ عرض کرد: بر او خشمگینم، چون زنش را بر من مقدم داشت و او را اطاعت می کرد. پیامبر خداوند فرمود علت بند آمدن زبان علقمه از گفتن «لا اله الّا الله» خشم مادرش است. سپس به بلال فرمود: هیزم بیاور تا این جوان را بسوزانم. پیرزن گفت: یا رسول الله، پسرم و میوۀ دلم را پیش رویم در آتش می سوزانی؟! فرمود: اگر خوشحال می شوی که خدا او را بیامرزد، از او راضی شو، به خدا مادامی که تو خشمگین باشی از نماز و صدقه¬اش بهره¬ای نمی¬گیرد. پیرزن دست¬هایش را بلند کرد و گفت یا رسول الله، تو را و حاضران را گواه میگیرم که از او راضی شدم که پس از آن صدای «لا اله الّا الله» علقمه را شنیدند.»
بنابراین کودک را باید به گونه¬ای بار آورد که از این حقیقت غافل نماند و وظایف خود را در قبال والدین فراموش نکند و کودک باید بداند که در راه رفتن از پدر و مادر جلو نیفتد و آنها را با نام صدا نکند و پیش از آنها بر زمین ننشیند و از نصایح آنها دلتنگ نشود و پیش از آنها دست به طعام نبرد و بالادست آنها ننشیند و امرشان را مخالفت نکند.
7 1-3-2- حق اولاد
درست است که کودک هنوز بر مسند مقدس پدر و مادری ننشسته است و از این لحاظ حقی بر ذمّه ندارد، اما به هر حال باید او را برای ادای این حقوق آماده کنیم و در تربیت او باید این نکته را در نظر بگیریم که او نیز روزی پدر یا مادر می شود و تکالیفی بر عهده می گیرد که اگر از هم اکنون این آمادگی را پیدا نکند، بعدها ناموفق خواهد بود. امام سجاد «علیه السلام» پس از بیان حقوق والدین، حقوق فرزند را بیان می کند و می¬فرماید:
«و اما حق فرزند بر تو این است که بدانی او از تو و وابسته¬ی توست و سرنوشت نیک و بد او در این دنیا از تو جدا نیست و تو مسئولی که او را به نیکی تربیت کنی و راهنمای او به سوی خدا و یاور او در اطاعت پروردگار باشی که بر این کار پاداش و کیفر می بینی. بنابراین، باید دربارۀ او به گونه¬ای عمل کنی که در این دنیا نیکی های او را زینت خود بشماری و به گونه¬ای وظیفه¬ی خود را انجام دهی که در پیشگاه خداوند مغرور باشی و چیزی را فروگذارز نکرده باشی» .
اسلام دینی است که برای فرزند خوب ارزش قائل شده و فرموده است:
« میراث الله من عبد المؤمن الولد الصّالح لیتفغرله؛ میراث خدا برای برندۀ مؤمن فرزند صالحی است که برایش استغفار کند ».
8 1-3-3- حقوق زن و شوهر
«نظام خانوادگی مطلوب، نظامی است که در آن هر یک از زن و مرد، حدود وظایف خود را شناخته و در انجام نیکوی آن سعی و تلاش نمایند. هر گونه کوتاهی در تحقق بخشیدن به این امر خطیر، علاوه بر پایمال نمودن بخشی از حقوق اعضاء خانواده، پی آمدهای ناگواری را به همراه خواهد داشت که کمترین آنها محرومیت از سایه¬ی محبت و صفا و صمیمیت و آرامش در کانون خانواده است.
رعایت حقوق یکدیگر در محیط خانواده، باعث استحکام پایه های زندگی مشترک می گردد. دلها را گرمی، سینه ها را صفا و حیات را طراوت می بخشد. افراد خانواده را نسبت به رسیدن به اهداف اصلی ازدواج امیدوار می سازد، به آنان برای انجام وظایف بعدی نیرو می بخشد. حسن ظنّ و اعتماد به یکدیگر را تقویت می کند و سرانجام، آنان را برای پذیرش و انجام مسئولیت بزرگی که نسبت به فرزندان و جامعه در پیش دارند آماده می سازد.
انتظارات بی مورد، خواسته های دور از توان و طاقت، توقّعات بی جا، عیب¬جوئی های ملال¬آور، به هر بهانه¬ای شانه خالی کردن از زیر بار انجام وظایف و رعایت حقوق یکدیگر، از عوامل مهمی است که بذر بی اعتمادی و اختلاف را در کانون خانواده می افشاند و زمینه را برای تاخت و تاز وسوسه های نفس و گستردن دام شیاطین درون و بیرون هوار ساخته، گرفتاری های زیادی را برای خود و فرزندان به ارمغان خواهد آورد.
زن و مرد باید ضمن انجام وظایف خود و محترم شمردن حقوق یکدیگر، خیرخواه هم بوده، درصدد اصلاح عیوب خویش باشند. تنها از این طریق است که محبت، شادابی، سکونت، صفا و آرامش، محیط زندگی را فراگرفته و آنان از کانون لذت¬بخش زندگی مشترک به عالی¬ترین شکل بهره¬مند می گردند. »
جابر انصاری گوید: در حضور رسول خداصلی الله علیه واله وسلّم نشسته بودیم، سخن از بانوان به میان آمد، رسول خداصلی الله واله وسلّم فرمودند «آیا بانوان نیک را به شما معرفی نکنم؟ عرض کردیم: بفرمائید، فرمودند: از بهترین بانوان زنی است که … علاقه¬مند و مهربان باشد، پاکدامن بوده پیش فامیلش عزیز و محترم و در برابر شوهرش فروتن باشد، برای همسرش خودآرایی و زینت کند و از آرایش کردن برای دیگران خودداری کند، حرف شوهرش را گوش دهد و دستورش را پذیرا باشد، هرگاه شوهرش خلوت خواهد خواسته¬ی او را برآورد … آنگاه فرمودند: از بانوان بد زنانی هستند که میان بستگان خود ذلیل باشد، برای شوهر خود ابراز غرور کند، کینه¬توز باشد، از کارهای زشت دوری نکند، در غیاب همسرش زینت و آرایش کند ولی در حضور او خود را نیاراید، به حرف شوهرش گوش نداده و خواسته¬اش را عملی نسازد، هنگام خلوت و هم خوابگی مانند شتر چموش باشد و تسلیم نشود، اگر شوهرش عذرخواهی کند عذر او را نپذیرد» .
مرحوم شیخ طوسی در تهذیب دنباله¬ی حدیث نقل می کند که حضرت فرمودند «آیا مردان نیک را معرفی نکنم؟ عرض کردند: بفرمائید، فرمودند: از مردان نیک شما، افراد با تقوا، نظیف، پاکیزه و با سخاوت، که … به پدر و مادر نیکی کند و امور همسرش را به دیگران وانگذارد، آنگاه فرمودند: … از مردان بد شما؛ بهتان زننده، بخیل، آنکه منکرات را انجام دهد، مردی که تنها غذا خورد، از بخشش خودداری نماید، خانواده و غلامش را کتک زند، امور همسرش را به دیگری واگذار کرده و آنکه عاق پدر و مادر است» .
در محیطی که جوّ حاکم تقید به دین و بندگی خداست و هدف والدین تربیت فرزندانی صالح است و اعضای خانواده به حقوق یکدیگر احترام می گذارند و سعی در ادای صحیح آن دارند و در کمال صفا و صمیمیت با همدلی و همکاری و ایثار و گذشت در کنار هم زندگی می کند قطعاً محیطی امن و سالم خواهد بود
9 - مؤلفه های جامعه¬ی سالم
در ادامه ی مباحث گذشته بعد از بیان مؤلّفه های خانواده ی سالم در این قسمت از نوشتار به بیان مؤلّفه های جامعه سالم می بردازد.
10 2-1-علایم و شرایط جامعۀ سالم :
برای تحقق جامعه ی سالم علایم و شرایطی ذکر کرده اند که در ذیل به بیان آنها می پردازیم .
شرط نخست ، این است که افراد و اعضای جامعه بتوانند بی اضطراب و دغدغه ، در آن به زندگی ادامه دهند و زندگی و سلامتی آنان تهدید نشود و جان همه در امان بماند. جامعه¬ای که اعضایش امنیت جانی نداشته باشند، بی شک، جامعۀ فاسدی است. شرط دوم، آن است که اعضای جامعه، امنیت مالی داشته باشند. شرط سوم،حفظ آبرو وحیثیت افراد درجامعه است.اگر درجامعه ای افراد بی گناه متهم می گردند و آبرویشان تهدید می شود چنین جامعه¬ای نیز آلوده به یک نوع فساد اجتماعی است. شرط چهارم، وحدت، همدلی و عواطف متقابل است که باید در بین مردم جامعه حاکم باشد. پس هر کاری که روابط عاطفیِ میان اعضای جامعه را تیره سازد. مثل سخن¬چینی و سحر، جزء فساد یا مفاسد اجتماعی است و برعکس، هر کاری که عواطف اعضای جامعه به یکدیگر را برانگیزد و جوّ محبت و دوستی را میان آنان فراهم سازد، جزء اصلاح یا مصالح اجتماعی است. شرط پنجم، حفظ حیثیت معنوی اعضای جامعه است، مثل عقاید و افکار که مربوط به مسائل عقلی و نظری است و اخلاق که مربوط به مسائل روانی است .
هم¬چنین اگر در جامعه عواملی باشند که موجب انحراف اخلاقی افراد و رواج فحشا و بی¬عفتی بشوند، این گونه نیز نوعی فساد اجتماعی مربوط به بعد فرهنگی جامعه است. بنابراین، در مسائل اخلاقی و مسائل اعتقادی نیز عنوان صلاح و فساد و اصلاح و فساد اجتماعی صادق است.
11 2-2- جامعه سالم
و در این بخش ازرساله به چند مورد از مولفه های جامعه سالم اشاره شده است که عبارتند از:
12 2-2-1- شکل¬گیری فرهنگ اسلامی در جامعه
مقام معظم رهبری (حفظه الله ) دربارۀ اهمیت فرهنگ می فرمایند:
«فرهنگ در حقیقت همه چیز یک جامعه است، هیچ بنیاد اجتماعی و اقتصادی بدون اتکاء به یک فرهنگ شکل نمی گیرد . فرهنگ، جهت دهندۀ ذهنیتهای انسان و عامل اصلی و تعیین کنندۀ رفتارهای فردی و اجتماعی است و می تواند زمینه مناسب را برای شکوفایی استعدادها و تواناییهای یک ملت بوجود آورد. به همین دلیل اگر باورها و معیارهای بالنده و تعالی¬بخش یک ملت به هر دلیل تضعیف شود آیندۀ آن جامعه با مشکل روبرو خواهد شد ».
ایشان درباره تاثیر دین در فرهنگ جامعه می¬فرمایند:
«خصوصیت دین این است که وقتی وارد جامعه¬ای شود فرهنگ آن جامعه را تغییر می دهد و دین آنچه را که در یک جامعه مضرّ است، از بین می برد و آنچه را که ناقص است، کامل می کند و آنچه را که ندارند به آنها می دهد. دین در حقیقت تهذیب کننده¬ی اخلاق جامعه و تغییر دهنده و تسریع کننده¬ی فرهنگ جامعه است» .
«اسلام که یک مکتب و یک طرح برای زندگی و یک انقلاب است، ما وقتی از ابعاد مختلف به آن نگاه می¬کنیم این چیزها را در اسلام می بینیم. اسلام یک پیام الهی به انسانها برای سعادت و رستگاری است لذا فرهنگ اسلامی کلیۀ این ذهنیت ها و حالات و منش هایی است که از اسلام می جوشد و لذا تفکر اسلامی و اخلاق اسلامی جزء فرهنگ اسلامی است و همین طور است سنن و آداب اسلامی و همچنین هنر اسلامی به معنای درست هنر اسلامی - نه هنر وارداتی که مسلمان ها از آن استفاده می کنند - و خلاصه همین چیزهایی که در جامعۀ مسلمانها از خارج از آن جامعه گرفته شده و رنگ اسلامی گرفته و خودمانی شده، آن هم همین طور» .
ایشان در جای دیگری نقش مهم فرهنگ اسلامی در سلامت جامعه را بیان کرده و راهکارهای جاری کردن آن را این گونه شرح می¬دهند:
«امروز بنیان خانواده در غرب و در اروپا، بخصوص در آمریکا و اروپای شمالی، متلاشی شده است. امروز جوانان احساس راحتی نمی کنند. نسل جوان در زیر سایه¬ی تمدن غربی، احساس حیرت، اضطراب، سرگشتگی و عدم آرامش می کند … امروز دنیا، اسلام حقیقی را می خواهد. ما برای این که احکام اسلام را برای مردم تبیین کنیم، باید از واژه های خود اسلام استفاده کنیم؛ واژه های فرهنگ غربی را که دقیقاً معانی اسلامی را حکایت نمی کند، بکار نبریم و ما باید فرهنگ اسلامی را احیا کنیم . چرا که اگر فرهنگ اسلامی در جامعه احیا شود همه¬ی این مشکلات حل خواهد شد برای این منظور باید همه دست به دست هم دهیم تا اینکه با احیای فرهنگ اسلامی جامعه¬ی سالم داشته باشیم. و از جمله چیزهایی که در احیای فرهنگ اسلامی نقش دارد این است که دانشگاه¬هایمان را بصورت حقیقی کلمه اسلامی کنیم. چون اگر دانشگاهها اسلامی شود زمینۀ بسیار مناسبی برای اسلامی شدن فرهنگ کلی جامعه بوجود می آید، برای این که دانشجویان امروز می توانند تعیین کنندگان و نقش دهندگان فرهنگ فردای جامعه باشند هم چنین لازم است بر نشر کتب یک نظارت دقیق و سنجیده¬ای وجود داشته باشد تا هر سخن سست و بی معنایی به نام اسلام پخش و گفته نشود و سخنان موذیانه و خصمانه نسبت به اسلام، بصورت گمراه کننده در ذهنیت مردم اثر نگذارد و لذا مطبوعات، کتابها، دانشگاهها، مدارس و حوزه های علمیه، هم نقش خودشان و سهم خودشان را در احیای فرهنگ اسلامی می توانند داشته باشند و دارند .»
13 2-2-2- سالم¬سازی خانواده های نوپا:
آمار نشان می دهد که 20 درصد طلاق ها به علت نداشتن شناخت صحیح زوجین از یکدیگر و مربوط به سال اول زندگی می¬باشد ، شاید بتوان اولین و مهمترین دلیل این آمار تأسف برانگیز را در پیاده-سازی سبک زندگی غربی در زندگی امروز نسل جوان دانست که بدلیل غفلت از آموزه های ناب اسلام به فروپاشی خانواده های نوپا می انجامد.
در روابط انسانی هرچه افراد یکدیگر را بهتر بشناسند و از دیدگاهها و گرایش¬های درونی هم آگاهی بیشتری داشته باشند، روابط آنها از عمق و استواری بیشتری برخوردار می¬گردد. در روابط بین همسران نیز بدون تردید این مهم باعث استحکام روابط می گردد؛ یعنی نه تنها دو طرف باید از خصوصیات اخلاقی، فکری و شخصیتی یکدیگر آگاه باشند بلکه باید این حقیقت مسلم را بپذیرند که زن و مرد از نظر گرایش های روحی و روانی در شرایط کاملاً یکسان قرار ندارند و تلاش در شناخت درست این تفاوتهاست که باعث دوام و قوام بنیان خانواده می شود و این در حالی است که امروزه نفوذ و ترویج اندیشه های فمنیسیتی که قائل به تفاوت میان مرد و زن نمی باشد، یکی از دلایل طلاق و فروپاشی خانواده ها به شمار می رود، تغییر هویت زن بودن زنان که با القای زن محوری، تضعیف نقش مرد، تضعیف نقش مادری و همسری، کم ارزش جلوه دادن خانه¬داری و ارزشمند جلوه دادن مشاغل بیرون از منزل، مصرف¬زدگی و … صورت می گیرد. از جمله نگرش های منحرف فمینیسم است که در تضاد با دیدگاه اسلام، با تغییر نگرش زنان در خانواده، منجر به تقدس¬زدایی و سست کردن پایه های خانواده می¬شود.
خداوند متعال خصوصیات زن و مرد را براساس نیاز طبیعت آفریده است. برای زن محبت بر همه چیز مقدم است و مرد نقطه اتکای اوست. در عین حال عاطفه و احساس زن او را متمایز از مرد ساخته است، زن لطیف و رقیق¬القلب است.
پیامبر گرامی اسلام در حدیثی حساسیت زن نسبت به علاقه و توجه همسر خویش را این گونه می فرماید: «اینکه مردی به همسرش بگوید تو را دوست دارم هرگز از قلب او بیرون نمی رود» .
اغلب مشکلات خانواده های ایرانی تربیتی و ارتباطی است که توجه و تقویت معنویت به معنی دین¬داری و اخلاق اسلامی با شاخص های اصلی رفتاری آن مانند راست¬گویی و پرهیز از دروغ، امانت¬داری، وفاداری و تقویت روحیه کرامت، مهربانی و گذشت در اصلاح مشکلات خانواده و اجتماع بسیار مؤثر و حیاتی است، اغلب مشکلات ما ناشی از غفلت از این اصول مهم است.
آموزش مهارتهای زندگی به جوانان، نکته¬ی مهمی است که مورد غفلت واقع شده است. نسل جوان ما بسیار بد تربیت شده¬اند؛ یعنی ما فقط آن ها را وادار به درس خواندن و دانشگاه رفتن کرده¬ایم و تمام امکانات را برایشان فراهم کرده¬ایم، ولی در عوض هیچ یک از مهارتهای زندگی را به آن ها آموزش نداده¬ایم. جوانی که به این شکل تربیت یافته است به هیچ عنوان قدرت تصمیم¬گیری و حل مسائل و مشکلات را ندارد و نمی¬داند زمانیکه در زندگی با مشکل مواجه شد، چگونه باید با آن برخورد کند و در بحران ها چگونه باید تصمیم بگیرد؛ زیرا از جمله، عوامل ثبات در زندگی زناشویی آن است که مردان و زنان باید بتوانند در مورد اختلافشان طوری حرف بزنند که هر دو نفر آنها به صمیمیت و احترام بیشتری برسند و بتوانند اختلافات را طوری حل کند که هیچ کدام بازنده نباشند بلکه هر دو به رضایت برسند؛ یعنی فنون درست حرف زدن را بدانند.
متأسفانه با ورود سبک زندگی غربی به جامعه¬ی اسلامی¬مان و به دنبال آن تغییر نگاه ها و ارزش ها، ورود رسانه های دیجیتالی، اینترنت و ماهواره ها و در مجموع وسائل فناوری جدید به شدت جوان ها را فردگرا بار آورده است. خانواده براساس جمع¬گرایی است، در حالیکه فناوری¬های نسل نو فردگرایی را تقویت می¬کند این در حالی است که وقتی زن و مرد وارد زندگی زناشویی می شوند، باید فردیت و خیلی از خواسته های خود را فدای مصالح زندگی کنند، نه اینکه خواسته های فردی خود را جایگزین مصالح زندگی نمایند. البته براساس آموزه های اسلام ناب محمدی به مرد دستور داده شده از خطاهای زن در گذشته و خطاها و اشتباهات او را پیگیری نکند و با او مدارا نمایند. .
رشد اخلاقی از ضروریات تشکیل خانواده سالم و موفق است. اخلاق آموختنی است و آراسته شدن به ارزش های اخلاقی از طریق یادگیری از افرادی که با آن ها زندگی کرده و الگوی ما در زندگی تشکیل می¬دهند فراهم می شود؛ بنابراین پدران و مادران باید از سال ها قبل از ازدواج به این مسئله فکر کند که باید فرزندانشان را برای زندگی و پذیرش مسئولیت های آینده مثل مسئولیت مادری و همسری پرورش بدهند. اما متأسفانه این مسئله اصلاً در زندگی های امروز وجود ندارد.
خلاصه¬ی کلام آنکه: در خانواده¬ای که به سبک اسلامی با هم زندگی می¬کنند، جایگاه مرد و زن و نقش¬های مشترک و فردی هر کدام مشخص است. در این خانواده به جای مردسالاری و زن¬سالاری، حق-سالاری حاکم است. فضای آکنده از صمیمیت، صداقت و بالندگی در این خانواده ها دیده می¬شود. زن و شوهر یکدیگر را دوست دارند برای هم ارزش قائل¬اند، آن ها قادر به بیان محبت و غم خود به یکدیگر هستند. بین اعضای خانواده به تناسب موقعیت و امکانات تقسیم کار صورت می¬گیرد و هر فرد در مقابل کاری که دارد احساس مسئولیت می¬کند. افراد براساس اخلاق اسلامی با گذشت و فداکاری با یکدیگر رفتار می¬کنند و مصالح خانواده را بر مصالح فردی ترجیح می¬دهند.
این نمایی کوچک از خانواده¬ای اسلامی است که امروز در میان زندگی های نوپا کمرنگ شده و یادمان رفته است که زندگی به سبک اسلامی ما را به آرامش حقیقی نزدیک می کند و زندگی به سبک غربی هر روز ما را از آرامش دورتر و دورتر می کند.
14 نتیجه¬گیری
خانواده نخستین کانون تربیت فرزندو معمار اولیه شخصیّت اوست. در همین مدرسه¬ی بزرگ تربیتی است که فرزندان به تدریج از رفتارهای پدر و مادر، الگوبرداری می کنند. کودکان تا چند سالی مقلّدند و تلاش می کنند که کارهای خود را همانند و شبیه آنان سازند. از آنجا که کودکان مطابق فطرت الهی، خداپرست و درست کردار به دنیا آمده¬اند؛ چنان چه در محیط تربیتی آنان، رفتارهای مطابق آیین توحید باشد و والدین به وظایف خویش آشنا باشند، آنان نیز موحّد و متّقی خواهند شد وگرنه منصرف می شوند.
فهرست منابع:
1- امینی- ابراهیم ، آئین تربیت ، چاپ افت طلوع آزاری ، تهران ، انتشارات اسلامی ، 1359.
2- ______اسلام و تعلیم و تربیت ، ویرایش دوم ، قم : موسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ، 1384.
3- حر عاملی، محمد بن حسن ، وسائل الشعیه، ج 14، بیروت، داراحیاءالتراث.
4- حرانی ، حسن بن علی شعبه تحف العقول
5- حسینی، داوود، روابط سالم در خانواده،قم:مؤسسه بوستان کتاب،1386.
6- کلینی ،کافی، محمد بن یعقوب،
7- کوهی، محمدرضا ، آسیب¬شناسی شخصیت و محبوبیت زن،بی جا ،بی تا.
8- مکارم شیرازی ،ناصر، وجمعی از دانشمندان ،تفسیر نمونه، ج 2،تهران ،دارالکتاب اسلامی .
9- محمدباقر، مجلسی، بحارالانوار،ج 74،
10- مصباح یزدی، محمد تقی، اخلاق در قران ،ج3،سازمان تبلیغات اسلامی،شرکت چاپ ونشر بین الملل،1377.
در محضر ایت الله جوادی آملی طلبه باسشیم..
آیت الله جوادی آملی:
لحظهای از فراگیری علوم غفلت نکنید! هیچ گاه بیطهارت نباشید. همیشه نمازتان اول وقت و با جماعت باشد. درس را طوری بخوانید که بعد بتوانید تدریس کنید، نه برای اینکه نمره بگیرید.
اگر طرزی درس خواندید که نتوانستید تدریس بکنید دوباره بخوانید؛ چون معلوم میشود درس را نفهمیدهاید. دو بار مطالعه کنید؛ یکی اینکه کتاب چه میگوید، یکی اینکه من اگر دست به بنان یا بیان بردم و خواستم تدریس کنم چه بگویم، درس به قلم بردم خواستم بنویسم چطور بنگارم وگرنه انسان عمر میدهد و چیزی نمیگیرد. طرزی درس بخوانید که بتوانید خوانده را به دیگران منتقل کنید و تدریس کنید که بعد از چند مدّت به لطف الهی از نظر استاد حوزه علمیه و مدرسه پربرکت شما خودکفا باشد.
راه برای همیشه مَهیعه و وسیع است. بسیاری از علوم از درون میجوشد اگر خدای سبحان فرمود: «مَن جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا» این تنها مربوط به ثواب در قیامت نیست. هر کس هر قدمی در راه خدا بردارد خدا ۱۰ برابر پاداش میدهد. اگر کسی در حوزه یا دانشگاه برای رضای خدا یک ساعت محقّقانه زحمت کشید نتیجه دهساعته را میبرد. این وعده الهی است و همیشه سعی کنید به لطف الهی علومی را که قرآن و عترت به ما آموخت که قابل احصاء نیست و در همین دعاهای ماه شعبان میخوانیم اینها معدن علماند بهره وافی و کافی ببریم.
ما اگر خواستیم ببینیم این درسی که به ما دادند عالِم شدیم یا نه، این دو نشان دارد؛ یک نشانِ ظاهری که قبلاً بیان شده، یعنی اگر ما توانستیم خوب تدریس بکنیم یا خوب تألیف بکنیم معلوم میشود این مطلب را فهمیدهایم. ولی یک نشان باطنی دارد که بسیار عمیق است و آن این است که اگر مطلبی را فهمیدیم عالِم شدیم، اگر عالِم شدیم میشویم وَزین، سنگین، باوقار، متواضع؛ نه بیجا حرف میزنیم، نه بیجا کار انجام میدهیم. طرز نشستن ما، خوابیدن ما، گفتار ما، رفتار ما ادیبانه است. یعنی مؤدّب مینشینیم، مؤدّب حرف میزنیم، مؤدّب غذا میخوریم، ادبِ دینی داریم. در تمام شئون زندگی علم آدم را سنگین میکند حرفِ سبک نمیزنیم، حرف سبک گوش نمیدهیم، نوشتههای سبک نداریم، نوشتههای سبک را نمیخوانیم، حرفِ سنگین برای انسانِ سنگین است.
اینکه ذات اقدس الهی به رسولش فرمود: «اِنَّا سَنُلْقِی عَلَیْکَ قَوْلاً ثَقِیلاً» یعنی این حرف وزین است. سنگ، سنگین است ولی وزین نیست. علم وزین است، وزنه دارد، قرآن وزنه دارد، روایات و ادعیه وزنه دارند.
راهی که طالبان علوم الهی طی میکنند بسیار وسیع است. هیچ کسی بهانهای ندارد زیرا این راه هم وسیع است و هم همراهان خوبی در این راه انسان را همراهی میکنند. هیچ کسی نمیتواند بگوید این راه سخت است، رفتنش دشوار است، مزاحمت فراهم است. بسیاری از بزرگانی که در حوزههای علمی به مقاماتی رسیدند بسیاری از آنها امکاناتشان از طلاب کنونی کمتر بود و بسیاری از آنها هم از مناطق روستایی برخاستند. چه در بخشهای حکمت، چه در بخشهای تفسیر، چه در بخشهای فقه، چه در بخشهای اصول و در سایر علوم اسلامی طلبههایی از همین روستاها برخاستند و به مقامات والای علمی رسیدند.
برگزاری جلسه دفاعیه
باسمه تعالی
برگزاری جلسه دفاعیه
روز شنبه مورخه 14/6/94 جلسه دفاعیه دو نفر از خواهران طلبه مدرسه علمیه فاطمه الزهرا(سلام الله علیها)مرند برگزار می گردد.از علاقمندان دعوت می شود در جلسه دفاعیه حضور به رسانند.
شرح جلسه دفاعیه
ردیف نام و نام خانوادگی موضوع استاد راهنما استاد داور زمان
1 زهرا یحیوی تربیت دینی دختران
و تأثیر آن بر سلامت خانواده و جامعه
خانم حمیدوند حجت الاسلام و المسلمین بهشتی نیا شنبه 14/6/94
ساعت 30/8صبح
2 فریده عبدالهی نقش سبک زندگی اسلامی در طلاق حجت الاسلام و المسلمین دانش
حجت الاسلام و المسلمین بهشتی نیا 14/6/94
30/9صبح
شرکت خواهران در جشنواره علامه حلی
هوالحق
با تشکر از خواهرانی که در فراخوان هفتمین جشنواره علامه حلی شرکت نمودند:
اسامی خواهران و امتیاز کسب شده در ارزیابی اجمالی این فراخوان
تحقیقات پایانی
ردیف نام و نام خانوادگی عنوان تحقیق پایانی امتیاز کسب شده
1 ژاله برکند بررسی رابطه قیام امام حسین (ع) با امام زمان(عج) 78
2 رقیه حسن زاده نقش رسانه ها در تربیت مذهبی نوجوانان 85
3 پرستو برزگر بررسی تطبیقی آموزه¬های اخلاقی در سور مکی و مدنی(ارتباط با خالق) 84
4 سکینه وحدتی تغییر ارزشها و قیام عاشورا 82
5 فاطمه نجفی راههای مقابله بافعالیتهای ضد مهدویت در فضای مجازی 80
6 سولماز حسین نژاد تحریفات شکلی و محتوایی عاشورا 94
7 سمانه عبدالحسین زاده نقش سبک زندگی اسلامی در سلامت جسمی انسان
86
8 صغری حمیدوند کلیدهای بهشت در قرآن
88
9 فاطمه حسینی شخصیت زن در قرآن
66
10 فاطمه صدیقی نقش باورهای مذهبی در سلامت روان
64
مقالات
ردیف نام و نام خانوادگی عنوان مقاله امتیاز کسب شده
1 سیده عبدی چشم زخم از حقیقت تا پندار 82
2 سیده عبدی مشروعیت نذر 90.5
3 پرستو برزگر جستاری پیرامون ترجمه یا نقل معانی قرآن 78
4 پرستو برزگر جستاری پیرامون دلایل تحریف ناپذیری قرآن
74
5 رحیمه فتحعلی زاده نقش زن مسلمان در اقتصاد مقاومتی
14
6 بتول نوری دفاع مقدس
81
6 رویا غفرانی تفاوت شیعه و سنی در نماز
49
7 ربابه فتحعلی زاده بررسی مفهوم و مصداق خسران در آیات و روایات
77
8 اعظم زینتی ادب از دیدگاه قرآن
62
9 افسانه پاک نسب علم اخلاق اسلامی و اخلاق عملی
53
10 زهرا حسینی نقش اخلاص در کمال انسان
78
11 فریبا محمدیان بررسی آسیب¬های اجتماعی و فرهنگی در استفاده نامناسب از تلفن همراه و راهکارهای بهره گیری مناسب از آن 85
12 زینب عبدی
نماز در جلد اول تفسیر المیزان 60
13 مهناز سلمانی
اسراف در قرآن 60
14 فرانک ساعی
فرهنگ نماز و راهکار ترویج آن 53
تحقیقات و مقالاتی که امتیاز آنها بالای 75 است به ارزیابی تفصیلی راه یافته اند.از بین شرکت کنندگان دو نفر از خواهران حائز رتبه گردیدند.